هواداران و هماوردان

هواداران

هجوم هواداران پرسپولیس به زمین چمن ورزشگاه آزادی پس از قهرمانی در لیگ برتر 87-86

پرسپولیس باشگاه پرهواداری است. بر پایه نظرسنجی های انجام شده باشگاه پرسپولیس به عنوان پرهوادارترین باشگاه فوتبال ایران معرفی شده است. و بنا بر اعلام وبگاه رسمی، باشگاه برای هوادارنش ارزش بسیاری قائل است. با این که باشگاه پرسپولیس در تهران قرار دارد، در سراسر ایران هوادار دارد و در بازی‌های خارج از خانه نیز عده زیادی برای تشویق آن‌ها به ورزشگاه می‌روند. این باشگاه در افغانستان و امارات متحده عربی نیز هوادارانی دارد. عادل فردوسی‌پور در مجله ورلدساکر می‌نویسد: «پرسپولیس با بیش از 30 میلیون هوادار به عنوان محبوب‌ترین باشگاه آسیا شناخته می‌شود.» بنا بر نوشته همشهری‌آنلاین، کنفدراسیون فوتبال آسیا در فهرستی پرسپولیس را بالاتر از الهلال عربستان و دالیان چین پرهوادارترین باشگاه آسیا معرفی کرده‌بود. همچنین، این باشگاه رکورد پرتماشاگرترین بازی لیگ قهرمانان آسیا را با 95?225 نفر تماشاگر در سال 2009 و در بازی با بنیادکار ازبکستان، در اختیار دارد

هماوردان

استقلال تهران

ورزشگاه آزادی در جریان 58^امین شهرآورد تهران، 7 اسفند 1383

بازی میان پرسپولیس و استقلال، دو باشگاه پرهوادار و پرافتخار ایران، مهم‌ترین مسابقه? باشگاهی فوتبال در ایران است. نخستین بازی دو تیم در روز 16 فروردین 1347، نخستین بازی رسمی پرسپولیس بود که با نتیجه? بدون گل پایان یافت. فردای آن روز، روزنامه کیهان ورزشی (مهمترین روزنامه ورزشی آن زمان) روی جلد خود هیچ چیز از بازی ننوشت و تیتری از فوتبال دخترها داشت.بر خلاف گذشته، امروزه این بازی همواره با حساسیت بالا و تماشاگران زیاد همراه است و برگزاری آن بازتاب‌های زیادی در ایران دارد. معمولاً این بازی را حدود 100?000 نفر در ورزشگاه آزادی تهران تماشا می‌کنند. این شهرآورد گاهی به خشونت میان بازیکنان، و درگیری میان هواداران می‌انجامد و هولیگان‌ها به ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله اتوبوس‌ها آسیب می‌زنند. مجله ورلدساکر در شماره ژوئیه 2008 خود، فهرستی از 50 شهرآورد دنیا منتشر کرد؛ و شهرآورد تهران را در رتبه 1^ام آسیا و 22^وم جهان قرار داد.

سپاهان اصفهان

با این که پرسپولیس و سپاهان هر دو از باشگاه فوتبال شاهین به وجود آمدند، در گذشته بازی این دو هماوردی محسوب نمی‌شد. با آغاز جام خلیج فارس و قهرمانی باشگاه‌های اصفهانی در جام‌های فوتبال ایران، به اهمیت بازی‌های رودرروی باشگاه‌های اصفهان و تهران افزوده‌شد. پس از نبرد قهرمانی پرسپولیس و سپاهان در جام حذفی 85-1384 و لیگ برتر 87-1386، این حساسیت و اهمیت دوچندان شد، به گونه‌ای که هم‌اکنون این هماوردی از مهمترین بازی‌های دو باشگاه در هر فصل است.

نام، نماد و رنگ

تخت جمشید

پیراهن پرسپولیس در فصل 87-1386 تولید اول‌اشپورت

سرستونی که نشان کنونی باشگاه از آن الهام گرفته است

پرسپولیس یک واژه? یونانی به معنای شهر پارسی است که از دو واژه? «پرسه» (به یونانی: Π?ρσης) به معنای پارسی و «پولیس» (به یونانی: Π?λις) به معنای شهر تشکیل شده‌است. یونانیان باستان به پارسه یا تخت جمشید، پایتخت دودمان هخامنشیان، پرسپولیس می‌گفتند

در سال 1360، سازمان تربیت بدنی نام بولینگ عبده را به مجموعه ورزشی شهید چمران تغییر داد و قرار شد پرسپولیس از سال 1361، با نام دیگری فعالیت کند. بازیکنان در اعتراض به این تصمیم، در بازی با هما در جام باشگاه‌های تهران حاضر نشدند و قهرمانی این مسابقات را از دست دادند. در دی 1365، پرسپولیس تحت پوشش بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی قرار گرفت. بنیاد مستضعفان تصمیم گرفت نام تیم را به «آزادی» تغییر دهد. بازیکنان با این تغییر نام موافق نبودند. در 27 بهمن 1365، نام باشگاه رسماً به «پیروزی» تغییر یافت. اداره کل تربیت بدنی استان تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «این تغییر نام به پیشنهاد بازیکنان صورت گرفته‌است.» با این وجود، رسانه‌ها و مردم ایران بیشتر نام پرسپولیس را به کار می‌برند.

در آگهی ثبت نمادی که شرکت فرهنگی ورزشی پرسپولیس در سال 1370 به ثبت رسانده، این توضیح آمده‌است: «کلمه پرسپولیس و علامت فانتزی. تصویر جامی که از دو طرف با دو سر اسب هخامنشی تلاقی دارد.» در ویرایش پسین نشان باشگاه پرنده هما با الهام از الگوی سرستون همای پارسه جایگزین نشان پیشین شد.

رنگ قرمز یکی از مهمترین نمادهای باشگاه فوتبال پرسپولیس به شمار می‌آید. به جز فصل 86-1385 و چند بازی لیگ قهرمانان آسیا 2009 که بازیکنان پرسپولیس لباس‌های راه‌راه سفید و قرمز پوشیدند، از آغاز همواره رنگ اصلی پیراهن پرسپولیس قرمز بوده‌است. از این رو آنان را «ارتش سرخ»و «سرخپوشان» می‌نامند. پیراهن دوم باشگاه نیز به طور سنتی سفید بوده است. از فصل 90-1389 پیراهن دوم باشگاه به رنگ مشکی تغییر کرد که در پی آن در فصل 91-1390 نیز این رنگ به عنوان رنگ دوم پیراهن باشگاه برگزیده شد. در یک نظرسنجی که پیش از لیگ دهم از سوی پایگاه خبری باشگاه پرسپولیس انجام شد، 42 درصد از هواداران، رنگ مشکی و 17 درصد رنگ سفید را برای رنگ پیراهن دوم باشگاه برتری داده‌اند. رنگ شورت ورزشی این تیم نیز در بیشتر موارد قرمز رنگ بوده و گهگاه به سفید یا مشکی تغییر یافته است. جوراب ورزشی رنگ اصلی این تیم نیز همواره قرمز رنگ بوده است.

پرسپولیس در فرهنگ عامه

پرسپولیس به عنوان یک باشگاه فوتبال، کاملاً در میان مردم ایران شناخته‌شده‌است. عادل فردوسی‌پور در مجله ورلدساکر در این باره می‌نویسد: «نخستین پرسشی که هواداران فوتبال در ایران از یکدیگر می‌پرسند این است که قرمز هستی یا آبی؟» رسانه‌های ایران به شدت اخبار این باشگاه را پوشش می‌دهند و «حاشیه»های زیادی پیرامون افراد حاضر در باشگاه است.^] افکار عمومی ایران امروز نیز همانند دیگر جوامع، تحت تاثیر این رسانه‌های ورزشی قرار دارند. در پی این مسائل و شعارهای خاص روی سکوهای ورزشگاه، در سال‌های اخیر امنیت شغلی مدیران عامل و مربیان این باشگاه همواره در خطر قرار داشته‌است جان دیوردن، نویسنده وب‌گاه گل در گزارشی با نام «تردید آسیا: آیا مربیگری پرسپولیس بزرگترین و دشوارترین کار در فوتبال آسیا است؟»، جو رسانه‌ها را «جانوری ترسناک» و مربیگری این تیم را «شغلی پرفشار» توصیف می‌کند. در فصل 87-1386 نیز که به قهرمانی پرسپولیس در جام خلیج فارس منتهی شد، فیلم مستندی با نام مردان پرسپولیس درباره این باشگاه ساخته‌شد. قرار بود قسمت دوم این فیلم در سال بعد ساخته شود که با مخالفت داریوش مصطفوی، مدیرعامل آن زمان پرسپولیس این فیلم ساخته‌نشدسانسور و کیفیت ساخت این فیلم با انتقادهایی همراه بود. در دهه‌های 1340، (عزیز اصلی) 1350 (محراب شاهرخی) و 1370 (احمدرضا عابدزاده، علی پروین، حمید استیلی و افشین پیروانی) نیز شماری از بازیکنان این باشگاه در فیلم‌های سینمای ایران به بازیگری پرداختند.

در سال 1388، پرسپولیس به عنوان نخستین باشگاه ایرانی ساخت سرود رسمی‌اش را با همکاری داریوش خواجه‌نوری، خواننده و گیتاریست ایرانی آغاز کرد. این ترانه «آهنگ سرخ» نام دارد و بازیکنان سابق باشگاه آن را خوانده‏‏اند. پیش از این نیز خوانندگانی مانند فرزین برای پرسپولیس خوانده‌بودند. قاسم افشار نیز در دهه 70 آلبومی با نام «قرمزته» منتشر کرده‌بود.

ورزشگاه و زمین تمرین

ورزشگاه خانگی

پیش از انقلاب

پرسپولیس پیش از ساخته شدن ورزشگاه آزادی، بازی‌های خود را در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی کنونی) برگزار می‌کرد و زمانی که بنیانگذاری شده‌بود، ورزشگاهی مجهز به استخر، زمین ژیمناستیک و بولینگ در مجموعه بولینگ عبده (شهید چمران کنونی) داشت. این مجموعه در مرداد 1357 آتش گرفت.

عبده در شهرک اکباتان زمینی خرید و در آن‌جا یک ورزشگاه فوتبال با نام «آپادانا» بنا کرد. پرسپولیس به علت کمبود امکانات برای هوادارانش و همکاری‌نکردن دیگر باشگاه‌ها، تنها یک بازی در ورزشگاه آپادانا انجام داد و پس از آن، از آپادانا به عنوان زمین تمرین استفاده کرد. به دلیل حمایت نکردن دیگر باشگاه‌های ایران از حرفه‌ای‌گری پرسپولیس، عبده در سال 1352 ورزشگاه آپادانا را به ارزش 200?000 تومان به باشگاه راه‌آهن فروخت. ورزشگاه آپادانا امروز ورزشگاه راه‌آهن نامیده می‌شود و در همسایگی ورزشگاه شهید دستگردی قرار دارد. پس از انقلاب، در سال 1359 بنیاد مستضعفان و جانبازان دارایی‌های باشگاه را مصادره کرد.

پس از انقلاب

هواداران پرسپولیس در ورزشگاه آزادی تهران، 28 اردیبهشت 1387، پرسپولیس–سپاهان، هفته 34^ام لیگ برتر ایران 87-1386

باشگاه پرسپولیس ورزشگاه اختصاصی ندارد و برای بازی‌های خانگی خود ورزشگاه آزادی تهران را اجاره می‌کند. تیم ملی فوتبال ایران و استقلال تهران نیز در این ورزشگاه به میدان می‌روند.

در پی بازسازی چمن ورزشگاه آزادی در فصل 82-81، پرسپولیس بازی‌های خانگی خود را در ورزشگاه تختی برگزار کرد.

در روزهای پایانی سال 1384، وبگاه رسمی باشگاه خبرهایی درباره? این که پرسپولیس «ورزشگاه شهر قدس» را خریده‌است، منتشر کرد؛ اما این ماجرا به علت مشکلات مالی و حقوقی باشگاه پایان یافت و به ثمر نرسید.

زمین تمرین

پیش از انقلاب، زمین‌های تمرین پرسپولیس ورزشگاه آپادانا و بولینگ عبدهبود. وقتی بولینگ عبده مصادره شد پرسپولیس در تپه‌های داوودیه تمرین می‌کرد.

در سالیان اخیر، تمرینات تیم اصلی بیشتر در ورزشگاه کارگران انجام می‌شد. در شهریور 1387، پس از انتقال باشگاه راه‌آهن به شهرری، پرسپولیس ورزشگاه راه‌آهن را به ارزش 150 میلیون تومان برای یک سال اجاره کرد و پس از 35 سال به ورزشگاه خانگی دیرین خود در شهرک اکباتان بازگشت. هم‌اکنون تیم اصلی پرسپولیس در «مجموعه ورزشی خیریه عمل» تمرین می‌کند. تیم‌های پایه? نیز در ورزشگاه شهید درفشی‌فر تمرین و بازی می‌کنند

باشگاه ورزشی پرسپولیس در دی سال 1342 به دست علی عبدُه در اوین و جاده قدیم شمیرانات بنیانگذاری شد. باشگاه اصلاً در بولینگ و چند ورزش دیگر فعال بود (بولینگ عبده) و یک تیم فوتبال در دسته دوم تهران داشت. مالک این باشگاه «شرکت سی.آر.سی» بود که به جز عبده، فاطمه پهلوی و همسرش محمد خاتم از سهامداران عمده آن بودند.

در آن سو، و در تاریخ 18 تیر 1346؛ باشگاه شاهین که در دهه 1340 بازیکنان زیادی در تیم ملی ایران داشت و در میان مردم محبوب بود، به دستور سازمان ورزش و تفریحات ایران رسماً منحل شد. با رایزنی‌های عبده با پرویز دهداری (مربی شاهین) و مسعود برومند (سرپرست شاهین)، بیشتر بازیکنان باشگاه شاهین به پرسپولیس پیوستند و باعث شهرت و محبوبیت آن شدند. دهداری مربی و برومند سرپرست پرسپولیس شدند و باشگاه توانست در مسابقات رده‌بندی دسته‌های کشور در گروه خود اول شود و به بالاترین دسته لیگ فوتبال ایران راه یابد. آن‌ها در مسابقات قهرمانی آسیا (مسابقاتی که میان تیم‌های ایرانی برای شرکت در جام باشگاه‌های آسیا برگزار شد) نیز قهرمان شدند و به عنوان نخستین نماینده ایران به جام باشگاه‌های آسیا رفتند.

دهه 1350

بازیکنان پرسپولیس در سال 1350. پرسپولیس در این سال با 13 پیروزی و 1 شکست از 14 بازی جام منطقه‌ای ایران 1350 به نخستین قهرمانی تاریخ خود رسید.

پس از کوچ بازیکنان پرسپولیس به پیکان، بازگشتشان اعلام حرفه‌ای‌گری و آماتوری دوباره و قهرمانی در جام منطقه‌ای، جام تخت جمشید در سال 1352 بازگشایی شد. در 5 دوره‌ای که از این جام برگزار شد، پرسپولیس همواره از بهترین تیم‌ها بود و به 2 قهرمانی (1352 و 1354) و 3 نایب‌قهرمانی (1353، 1355 و 1356) رسید. جام تخت جمشید 1357 نیز در حال انجام بود که با روی‌دادن انقلاب نیمه‌کاره ماند. پرسپولیس در این جام با یک امتیاز کمتر از شهباز دوم بود.

پس از انقلاب

دهه‌های 1360 و 1370

پس از انقلاب، بسیاری از بازیکنان تیم عوض شدند، اما توانستند در جام شهید اسپندی قهرمان شوند. با آغاز جنگ ایران و عراق و دهه 1360، لیگ فوتبال سراسری ایران تعطیل شد و پرسپولیس تنها در جام باشگاه‌های تهران شرکت می‌کرد. این باشگاه در 10 دوره برگزاری این جام در دهه 60، به 7 قهرمانی و 2 نایب‌قهرمانی دست یافت.

دهه 1370، برای باشگاه موفقیت‌آمیز بود و با یک قهرمانی در جام برندگان جام آسیا آغاز شد. پرسپولیس در 10 دوره جام آزادگان شرکت کرد و به 4 قهرمانی و 3 نایب‌قهرمانی دست‌یافت. این باشگاه در این سال‌ها از پایه‌های اصلی تیم ملی فوتبال ایران بود، تا جایی که در جام جهانی 1998 فرانسه 9 نفر از 22 بازیکن ایران در آن زمان عضو این تیم بودند. پرسپولیس در این دهه به 2 قهرمانی جام حذفی و 3 بار سومی جام باشگاه‌های آسیا نیز دست یافت.

دهه 1380

هواداران پرسپولیس در بازی با سپاهان در هفته پایانی لیگ برتر 87-86. پرسپولیس با برد سپاهان پس از 6 سال نخستین قهرمانی‌اش را به دست آورد.

با آغاز دهه 1380، لیگ برتر فوتبال ایران راه‌اندازی شد و پرسپولیس در نخستین دوره آن قهرمان شد. فصل بعد، پرسپولیس از نخستین دوره لیگ قهرمانان آسیا حذف شد و در لیگ نتایج خوبی نگرفت. این سال‌ها آغاز دورانی بود که سالنامه رسمی باشگاه آن را «دوران جدال با بحران» نامیده‌است، تا جایی که پرسپولیس حتی مقام 9^ام لیگ را هم تجربه کرد. دو فصل بعد، پرسپولیس در جام خلیج فارس 87-1386 به قهرمانی رسید و به لیگ قهرمانان آسیا 2009 راه‌یافت.